What, like it’s hard? Kara Łączna

Sądzenie człowieka i nakładanie na niego kar nigdy nie było łatwym zadaniem. Wymiar sprawiedliwości do dzisiaj boryka się z licznymi przeszkodami. Złoty środek staje się tu kluczowy, ponieważ surowość napotyka tu czynnik ludzki. Sytuacja komplikuje się tym bardziej w momencie, w którym dana jednostka popełniła kilka przestępstw. Taka osoba podlega karze łącznej, której różne formy zgłębimy w dalszej części artykułu. Jednak już teraz zachęcam Was do zadania sobie pytania jak Wy osądzili byście taką osobę.

Historycznie, na świecie panowało przekonanie kodeksu Hammurabiego “oko za oko”, z tego też powodu każda jednostka odpowiadała za wszystkie błędy, jakich się dopuściła. Tak oto powstała zasada Retrybutywna (Kumulacyjna). Zakłada ona, że wszystkie sankcje, jakie zostały nałożone na daną osobę, powinny zostać zsumowane, dając finalny wyrok. Ideologia, stojąca za powstaniem tego systemu, głosiła, iż jest to jedyny sposób zadośćuczynienia społeczeństwu za winy danej osoby. Obecnie taki system obowiązuje w Stanach Zjednoczonych i budzi wiele kontrowersji. Główne zarzuty wobec formatu wymierzania kary to: brak zastosowania praktycznego i nieproporcjonalność. Pierwszą wadę możemy zgłębić na przykładzie Ariela Castro, który w 2013 roku w Stanach zjednoczonych został skazany na dożywocie bez możliwości warunkowego zwolnienia, powiększone o 1000 lat. Mężczyzna został skazany za setki zarzutów, wliczając w to morderstwa i gwałty. Kara wygląda imponująco, jednak czy wpływa na cokolwiek innego? Symbolicznie podkreśla ona powagę czynów popełnionych przez Castro, w praktyce jest równa zwykłemu dożywociu. Poza tym, sumaryzacja utrudniała sam proces, z racji, iż trzeba było rozpatrzyć osobno każde najmniejsze przewinienie mężczyzny, których również nie brakowało. Stąd też system Retrybutywny dodatkowo prowadzi do przeciągania się spraw karnych, które i tak zajmują już bardzo dużo czasu. Pada zatem pytanie czy warto? Czy jedynie dla symbolizmu sprawiedliwości należy popadać w taką nadmierną szczegółowość? Drugi zarzut wobec tej formy – nieproporcjonalność również budzi wiele emocji. Tutaj prym również wiodą Stany Zjednoczone, dokładniej Kalifornia. Występuje tam zasada “Strikes”, w której to, po popełnieniu 2 zbrodni, przy trzecim, nawet najmniejszym przewinieniu, zostaje osadzonym na co najmniej 25 lat. Taki los spotkał Gary’ego Ewinga, który w roku 2000 dokonał kradzieży kijów golfowych. Mężczyzna został zatem osądzony prawem “Strikes” i skazany na ćwierćwiecze w więzieniu. Przeciwnicy kumulacji uważają, iż jest to niesprawiedliwe, ponieważ zrównuje ze sobą kary, nie dając oskarżonym szansy na odkupienie win. Z drugiej strony krążą jednak głosy, iż jeżeli dana jednostka nie łamie prawa, nie zostanie ukarana, a system, który nakłada wysokie kary za przestępstwa, jest odpowiedni. Wymierzanie kary w sposób retrybutywny jest zatem sprawiedliwym, jednak też surowym sposobem wymierzania sprawiedliwości, który, ze względu na swoje kontrowersje, występuje tylko w niektórych krajach na świecie.

Na scenę wkroczyły bowiem dwie nowe formy orzekania kary łącznej: Absorpcji i i Asperacji, narodzone wraz z rozwojem myśli oświeceniowego humanizmu.

Zasada Absorpcji zakłada, iż w przypadku zbiegu kilku przestępstw, kara łączna staje się równa najwyższej jednostkowej. Innymi słowy, bez względu na ilość wykroczeń popełnionych w danym momencie, kara zawsze wynosi tyle, co w przypadku najbardziej poważnego z danych wykroczeń. Ideologia, stojąca za tym systemem, uważa, iż kieruje się jednością zamiaru sprawcy. Jeżeli ktoś, okradając bank, wkroczył z bronią lub uszkodził mienie, zrobił to wszystko w celu kradzieży, właśnie dlatego tylko za nią powinien być wzięty do odpowiedzialności. Obecnie jednym z krajów praktykujących tą formę, a właściwie jej pochodną, jest Hiszpania. Sądzone są tam bowiem wszystkie czyny, jednak ustalona jest maksymalna kara łączna, wynosząca 35 lat, obowiązująca nawet jeśli suma kar jednostkowych jest wyższa. Głównym zarzutem wobec takiego postępowania jest jej nieefektywność. Przykładem są tu członkowie grupy terrorystycznej ETA, której członkowie, za liczne zbrodnie, zostaliby skazani na wyroki sumaryczne w wysokości setek lub nawet tysięcy lat. Tymczasem, zostali oni zwolnieni po 35 latach, jak każdy inny przestępca. Po wyjściu popełniali oni kolejne przestępstwa i znowu trafiali na tą samą ścieżkę sprawiedliwości. Założeniem prawa jest dawanie szansy na powrót do społeczeństwa nawet największym zbrodniarzom, gdzie procedura recydywy jest szczególnie zaostrzona. Nie zmienia to faktu, iż dla wielu wydaje się to być niesprawiedliwe, z racji, iż jednokrotny i dziesięciokrotny morderca otrzymają dokładnie taką samą karę. Ponadto, może to zachęcać kryminalistów do dalszych zbrodni, w momencie, w którym wiedzą, że nie otrzymają wyższej kary. Z tego też powodu najpopularniejszy stał się trzeci system.

Asperacja jest obecna w polskim systemie prawnym. Jest to forma kompromisu między Kumulacją a Absorpcją, kary są wyższe niż te, wydawane w procesie z orzekaniem Absorpcyjnym, ale niższe niż ich Retrybutowe odpowiedniki. Wynika to z faktu, iż finalna sankcja jest równa najwyższej jednostkowej karze poszerzonej w zależności od decyzji sędziego. Ta opiera się zwykle o intencje oskarżonego lub okoliczności nagięcia prawa. Ideologicznie ma to być pogodzenie radykalnej sprawiedliwości Kumulacji i humanitarnego podejścia Absorpcji. Jednak, również w tym przypadku, występują poważne zarzuty przeciwko takiej formie ukarania sprawców. Dominujący dotyczy subiektywnego podejścia, które staje się nieuniknione w Asperacji. Tu przykładem staje się każda sprawa, która trafia do sądów w większości krajów Europy kontynentalnej. Bardzo często osoba skazana wnosi apelację, która może zaowocować znacznie łagodniejszym wymiarem kary. Ponadto, daje to wysoką swobodę sędziowską, stąd potencjalna możliwość korupcji znacząco wzrasta, co może prowadzić do nadużyć, które w tym systemie ciężej jest udowodnić. Oczywiście, nie powinno to obniżać naszego zaufania do organów władzy, jednak musimy być świadomi zagrożeń z jakimi wiąże się każda z powyższych form orzekania.

Który sposób jest zatem najlepszy? Kumulacyjny, sprawiedliwy, ale czasem zbyt uproszczony? Absorpcyjny, humanitarny, lecz pobłażliwy? A może syntetyzujący, jednak subiektywny Asperacyjny? Obecnie większość krajów decyduje się na wybór właśnie tego ostatniego systemu, ponieważ posiada on opinię najbardziej odpowiedniego, z racji na szeroką różnorodność wyroków. Jednak czy to znaczy, że to Asperacja jest najlepszą opcją? Cóż, jak to w prawie bywa, nie ma tu jednej, prawidłowej odpowiedzi. Wszystko zależy od kraju lub poglądów danej osoby. Bez względu na to co wybierasz – masz rację, ponieważ Twoja decyzja zależy od tego jak postrzegasz prawdziwą sprawiedliwość.

Bibliografia:
What is sentencing in criminal law?  | Legal terms from Thomson Reuters
View of Judicial Discretion in Sentencing: A Justice System that is No Longer Just?

Concurrent vs. Consecutive

Sentencing, the Dilemma of Discretion

Purposes, principles and factors of sentencing | Sentencing Advisory Council Queensland

„The Story of Ewing: Three Strikes Laws and the Limits of the Eighth Am” by Sara Sun Beale

CRIMINAL CODE