Polifazowy sen – rewolucja w sposobie odpoczywania?
Pewnego dnia w połowie maja w tak zwanym „sezonie klasówkowym” byłem przeładowany nauką. Wstawałem rano i uczyłem się jeszcze przy śniadaniu, szedłem do szkoły słuchając podręcznika, a wracając do domu dla odpoczynku robiłem sobie fiszki. Taki tryb życia jest nieznośny, bo mało jest czasu dla siebie. Jednego z takich dni zrobiłem sobie przerwę na kanapkę, włączyłem Youtuba i natrafiłem na film zatytułowany “sen polifazowy, jak spać mniej i czuć się lepiej”. Po obejrzeniu go nabrałem nowego spojrzenia na życie i właśnie tym odkryciem chcę się z Wami podzielić.
Na czym w ogóle polega sen polifazowy? Jest to podział snu na kilka krótszych okresów. Zamiast jednego ciągłego okresu trwającego 7-8 godzin (sen jednofazowy) śpimy kilka razy w ciągu doby. Celem jest maksymalne wykorzystanie krótszych okresów snu i skrócenie całkowitego czasu snu, co ma pozwolić na większą dostępność czasu wolnego oraz zwiększoną produktywność w ciągu dnia. Praktyka ta zdobywa coraz większą popularność wśród osób poszukujących sposobów na zwiększenie produktywności i efektywności życia. Jednak pomysł ten nie jest nowy. Wiele postaci historycznych w pewnych okresach swojego życia praktykowało sen polifazowy. W tym osoby takie jak Leonardo da Vinci czy Nikola Tesla.
Zwolennicy polifazowego snu twierdzą, że przynosi on korzyści takie jak zwiększenie kreatywności, skupienia i efektywności, a także poprawia zdrowie i samopoczucie. Pozwala on również oszczędzić cenny czas, który można przeznaczyć na rozwijanie zainteresowań, przebywanie z rodziną i przyjaciółmi albo rozwijanie swojego biznesu. Przecież jak wszyscy wiemy… czas to pieniądz.
Idea spania tylko dwie godziny w ciagu doby wydaje się bardzo atrakcyjna choć trochę fantastyczna, a sam sen polifazowy nie jest pozbawiony wyzwań. Dostosowanie się do nietypowych harmonogramów snu może być trudne i prowadzić do początkowego zmęczenia lub trudności w koncentracji. Istnieją również obawy dotyczące potencjalnych problemów zdrowotnych i negatywnych skutków ubocznych związanych z nieprawidłowym odżywianiem lub zakłóceniem naturalnego rytmu dobowego. Spójrzmy pokrótce na badania naukowe dotyczące snu polifazowego oraz przeanalizujmy istniejące dowody na temat jego skuteczności i wpływu na organizm człowieka.
Koncepcja snu polifazowego opiera się na wykorzystaniu naturalnych zmian faz snu występujących w organizmie fizjologicznie. Są to m.in. związane z procesami regeneracyjnymi i odpoczynkiem fazy REM (rapid eye movement) i NREM (non-rapid eye movement). Krótsze drzemki polifazowe mają na celu wykorzystanie określonych faz snu tak, aby organizm mógł odpocząć i zregenerować się w bardziej efektywny sposób.
Polifazowy sen obejmuje różne strategie podziału snu. Najpopularniejsze z nich to krótki polifazowy sen (np. Uberman czy Everyman) oraz długi polifazowy sen (np. Everyman 3 czy Dual Core). Każdy z tych typów ma swoje odrębne cechy i wymagania.
Krótki polifazowy sen polega na podziale snu na kilka krótkich okresów w ciągu doby trwających od 20 minut do 2 godzin. Przykładem jest strategia Uberman, w której śpi się tylko 2 godziny dziennie, rozłożone na sześć równych okresów snu (rysunek poniżej). Jest to najbardziej wymagająca strategia i nie każdy ma predyspozycje by taki cykl snu regularnie prowadzić. Natomiast w strategii Everyman sen dzieli się na jeden główny okres snu (3-4 godziny) i kilka krótszych drzemek w ciągu dnia.
Długi polifazowy sen zakłada podział snu na dłuższe okresy, ale nadal krótsze niż tradycyjny sen jednofazowy. Na przykład w strategii Everyman 3 sen dzieli się na jeden główny okres snu (3-4 godziny) oraz trzy krótsze drzemki w ciągu dnia. Dual Core polega na dwóch głównych okresach snu (3-4 godziny każdy) i jednej krótszej drzemce. Są to o wiele bardziej przystępne sposoby na wypróbowanie snu polifazowego i to właśnie te strategie są polecane przez ludzi z doświadczeniem w śnie polifazowym.
Różnice między tymi typami polifazowego snu polegają głównie na liczbie i długości okresów snu oraz rozkładzie tych okresów w ciągu doby. Każdy ze schematów ma swoje zalety i wyzwania, które należy wziąć pod uwagę decydując o rozpoczęciu polifazowego snu.
W kontekście historycznym można odnaleźć praktyki polifazowego snu w różnych kulturach i epokach. Niektóre społeczności w przeszłości praktykowały podział snu na dwa okresy nocne, nazywane „snem pierwszym” i „snem drugim”. Było to powszechne w okresach przedindustrialnych, kiedy nie było elektryczności a rytm życia był dostosowany do naturalnego światła słonecznego. Osoby w tych społecznościach śpiące w dwóch okresach nocnych wykorzystywały czas między nimi na inne aktywności, takie jak praca, modlitwa lub rozmowy towarzyskie.
Pomimo teoretycznych korzyści związanych z polifazowym snem obecnie dostępne badania są ograniczone i często niejednoznaczne, co prowadzi do kontrowersji wokół skuteczności polifazowego snu. Niektóre badania sugerują, że polifazowy sen może rzeczywiście przynosić korzyści jak na przykład badanie naukowe przeprowadzone przez Uniwersytet Hawajski. (link otwiera się w nowym oknie i polecam osobom zainteresowanym zapoznanie się ze szczegółami tego interesującego badania). Przeprowadzone w nim eksperymenty wykazały poprawę skupienia, koncentracji i czasu reakcji u osób praktykujących polifazowy sen.
Ale istnieją też badania, które nie potwierdzają korzyści z polifazowego snu. Najbardziej popularne z nich jest badanie przeprowadzone przez profesora Weavera. Sugeruje ono, że skrócony sen może prowadzić do zmniejszenia wydajności poznawczej, zwiększonego zmęczenia i trudności w koncentracji. Ponadto niektóre prace naukowe wskazują na potencjalne ryzyko negatywnych skutków zdrowotnych takich jak zaburzenia metaboliczne i osłabienie układu odpornościowego.
Kontrowersje wokół polifazowego snu wynikają również z indywidualnych różnic między ludźmi. Każdy organizm reaguje inaczej na różne metody polifazowego snu. Co działa u jednej osoby może nie sprawdzać się u drugiej. Indywidualne czynniki takie jak wiek, styl życia, genetyka czy ogólny stan zdrowia mogą również wpływać na skuteczność polifazowego snu. Eksperymentowanie z polifazowym snem wymaga świadomego i indywidualnego podejścia. Przed rozpoczęciem tej strategii snu zaleca się konsultację z lekarzem lub innym specjalistą w tym zakresie oraz stopniowe dostosowanie organizmu do nowego harmonogramu. Regularność, dyscyplina i monitorowanie własnego samopoczucia są kluczowe dla skutecznego polifazowego snu. Na pewno lepiej jest nabrać doświadczenia ze swoim snem polifazowym w czasie wakacji niż przed ważną sesją egzaminacyjną.
Podsumowując, polifazowy sen jest interesującym tematem, który wymaga dalszych badań naukowych. Właściwe zrozumienie i ocena skuteczności oraz bezpieczeństwa tej strategii snu mogą pomóc nam podjąć świadome decyzje dotyczące naszego snu i zdrowia.