Szymon Łojek

Czytając tytuł tego artykułu wiele z was ma zapewne przed oczami widok alpejskiego jeziora o krystalicznie czystej wodzie, na którego brzegach leżą bajkowe zamki. A co gdybyście usłyszeli, że takie miejsce znajduje się w Polsce? Ten niezwykły krajobraz można podziwiać w województwie małopolskim, tuż przy granicy ze Słowacją. Jest on może mniej idealistyczny niż ten z naszych wyobrażeń, lecz wciąż niesamowity. Zwłaszcza, że wspomniane jezioro powstało zaledwie 20 lat temu.

Jezioro z rzeki

W miejscu obecnego jeziora przez wieki można było podziwiać malownicze podhalańskie miejscowości położone nad Dunajcem. O budowie zapory w tym miejscu miał mówić już prezydent II RP Gabriel Narutowicz, lecz realne kroki podjęły dopiero władze ludowe. Pierwsze plany zagospodarowania tej przestrzeni powstały w 1964 roku, a sama inwestycja zakładająca budowę zbiorników Czorsztyn i Sromowce Wyżne (drugi, mniejszy zbiornik wyrównawczy znajdujący się poniżej zapory w Niedzicy) rozpoczęła się w 1969 roku. Dzieliła się ona na dwa zadania. Pierwsze z nich dotyczyło zagospodarowania otoczenia przyszłego zbiornika i budowy nowych dróg. Wiązało to się także z przeniesieniem wsi takich jak Czorsztyn czy Maniowy, które znajdowały się wówczas w miejscu przyszłego jeziora. Drugi etap realizowany od 1975 roku zakładał budowę obiektów podstawowych zbiornika, m. in. zapory w Niedzicy. O ile zbiornik wyrównawczy wraz z zaporą i elektrownią wodną w Sromowcach Wyżnych oddano do użytku w 1994 roku, to prace przy Zbiorniku Czorsztyńskim potrwały 3 lata dłużej. Obecne jezioro zajmuje powierzchnię 11 km2, a jego maksymalna głębokość to około 50 metrów.

Dawna granica

Powstanie zamków nad Dunajcem leżących na przeciwległych brzegach obecnego jeziora wiąże się z istnieniem w tym miejscu w przeszłości granicy polsko-węgierskiej. Początki zamku w Czorsztynie znajdującego się ówcześnie po polskiej stronie mają sięgać działalności świętej Kingi w Pieninach. Jego udokumentowana rozbudowa miała miejsce za czasów Kazimierza Wielkiego. Zamek Czorsztyn pełnił głównie rolę siedziby starosty, lecz odgrywał także ważną funkcję w kwestii stosunków dyplomatycznych i handlowych z Węgrami. Obecnie zamek swoje lata świetności ma już za sobą. Jego ruiny na skalistym wzniesieniu nadal jednak intrygują. Upadek twierdzy dokonał się poprzez spustoszenie przez wojska kozackie w czasie walk o tron między Stanisławem Leszczyńskim a Augustem III Sasem oraz spalenie dachu spowodowanym uderzeniem pioruna. Następnie ruiny wraz z otaczającą je ziemią kupiła rodzina Drohojowskich, która próbowała odbudować zamek. Jednak pierwsze działania zabezpieczające zostały podjęte dopiero w latach 50. XX wieku przez Kierownictwo Odnowienia Zamku Królewskiego na Wawelu. W 1992 roku prace konserwatorskie na zamku zlecił Pieniński Park Narodowy będący do dziś jego opiekunem. Obecnie ruiny zamku są udostępnione zwiedzającym. Nieco inaczej potoczyła się historia zamku w Niedzicy, a właściwie w Niedzicy-Zamku.

Pierwsza wzmianka o zamku Dunajec pochodzi z 1325 roku. Pierwotnie stanowił on strażnicę Węgier na granicy z Polską. Jednak przez lata przechodził z rąk do rąk i stopniowo odchodzono od jego pierwotnej roli. Istotnym wydarzeniem w dziejach niedzickiego zamku było sprzedanie go Jerzemu Horvathowi, który przekształcił go w okazałą renesansową rezydencję, w której postaci zamek zachował się w większości do dziś. Od 1858 roku zamek został przejęty przez węgierski ród Salomonów. Pozostał w ich rękach do 1945 roku, mimo iż po I wojnie światowej twierdza znalazła się w granicach odrodzonej Polski. Od 1948 roku na zamku prowadzone były prace restauracyjne i częściowa odbudowa. Później w baszcie urządzono stacje sejsmologiczną Zakładu Geofizyki Polskiej Akademii Nauk. Warownia jest obecnie pod opieką Stowarzyszenia Historyków Sztuki. W jej wnętrzu znajdują się pokoje gościnne oraz muzeum, które oprócz zwiedzania zamku oferuje także ekspozycje w spichlerzu i wozowni. W zamku Dunajec realizowano także wiele filmów i seriali, m. in.: „Zemstę”, „Mazepę”, „Janosika” czy „Wakacje z duchami”.  Z twierdzą wiąże się także tajemnica odnalezionego na jej terenie po II wojnie światowej inkaskiego kipu, które ma zawierać informacje o ukrytym skarbie.

Inne atrakcje

Tereny wokół Jeziora Czorsztyńskiego mają do zaoferowania znacznie więcej niż się wydaje. Do pieszych wycieczek zachęcają szlaki prowadzące na szczyty pienińskich gór takich jak Wdżar czy Lubań, z których można podziwiać rozpościerające się w oddali Tatry. Kilka lat temu została oddana do użytku trasa rowerowa okalająca jezioro. Jej łączna długość wynosi prawie 40 km i oferuje ona wspaniałe widoki na zamki, jezioro oraz Pieniny i Gorce. Jeśli interesuje was poznanie Zbiornika Czorsztyńskiego od innej strony, kuszącą formą może wydać się rejs po jego wodach. Dostępne są także stałe rejsy pomiędzy samymi zamkami. Ciekawą atrakcją jest zajmująca 17 ha Osada Czorsztyn znajdująca się rzeczywiście we wsi Kluszkowce. Osadę stanowi kompleks willi, pensjonatów, domów i chałup przeniesionych z miejscowości zalanych przez wody jeziora. Wśród nich znajdziemy m. in. Dwór Drohojowskich. Oprócz tego można wybrać się także do wsi Frydman, gdzie podziwiać możemy zabytkowy kościół św. Stanisława lub będąc na zamku w Niedzicy zwiedzić także zaporę wodną znajdującą się niedaleko warowni.